Piwonia — Paeonia — Wymagania i uprawa. Jak i kiedy sadzić piwonię? - Szkółka krzewów ozdobnych Wrzos w Krzemienicy

Piwonie to jedne z najpiękniejszych kwitnących bylin na świecie. Ich kolebką są Chiny, gdzie stały się symbolem bogactwa i honoru, były tak cenione, że często stawały się częścią posagu. Nic dziwnego, gdy spojrzymy na jej cudowne, niekiedy ogromne kwiaty w tak szerokiej palecie barw i kształtów. W Państwie Środka znane są od IV w. Zapewniając jej odpowiednie warunki, możemy cieszyć się nią przez wiele, wiele lat. Piwonia (Paeonia) jest jedynym rodzajem należącym do rodziny piwoniowatych (Paeoniaceae) i obejmuje do 35 gatunków, z których 7 występuje w Europie Południowej i Wschodniej.

W Polsce uprawianych jest najczęściej 5 gatunków, a mianowicie:

Piwonia chińska — Paeonia lactiflora
Piwonia lekarska — Paeonia officinalis
Piwonia delikatna (koperkowa) — Paeonia tenuifolia
Piwonia obca — Paeonia peregrina
Piwonia drzewiasta — Paeonia suffruticosa

W ciągu setek lat wyselekcjonowana została kolekcja wielu odmian, które oferują nam wydłużony czas kwitnienia i szeroką gamę barw, kształtów oraz stopnia zapachu.

Charakterystyczne cechy piwonii

Piwonie to rośliny długowieczne – i podobnie jak inne z tej grupy – kwitną dopiero po trzech latach od posadzenia. Naprawdę warto na nie czekać! Dlaczego trzy lata? Mówi się, że pierwszy rok po posadzeniu jest dla korzeni. Roślina rozwija swój system korzeniowy, aby móc pobierać wszystkie składniki pokarmowe niezbędne dla dobrego rozwoju. Drugi rok jest dla pędów. Tworzy ona więcej części nadziemnej. W trzecim roku wytwarzają pierwsze kwiaty, których w następnych latach pojawia się systematycznie coraz więcej. Kwitną od wiosny do lata, a każdy z kwiatów możemy podziwiać przez 5 do 7 dni. Piwonie wytwarzają lśniące zielone i sezonowe liście. Piwonie zielne tracą część nadziemną na zimę. Pędy zamierają, aby od wczesnej wiosny znów rozpocząć swoją wędrówkę ku słońcu. Przeciwieństwem jest piwonia drzewiasta, której starsze pędy drewnieją i na nich z pąków szczytowych i kątowych wyrastają świeże gałązki.

Piwonia — gatunki i odmiany

Tak jak już pisaliśmy, jest wiele gatunków piwonii powstałych w ciągu setek lat. Którą wybrać? Większość osób kojarzy je z ogrodami wiejskimi, z ogrodami pielęgnowanymi przez nasze babcie. Do niedawna można było spotkać w ogrodach jedynie te o czerwonych i białych kwiatach. Rynek sprzedaży roślin rozwinął się na tyle, że możemy teraz przebierać wśród barw i kształtów.

Piwonia chińska — królowa wśród bylin

Kwintesencją piwonii jest piwonia chińska (Paeonia lactiflora), którą większość ludzi zna i kocha. Pochodzi ona z Azji Środkowej i Wschodniej. Jej kwiaty zazwyczaj są pełne, a liczne płatki dają efekt puszystości. Dodatkowym ich atutem jest piękny zapach. Roślina odowana na przestrzeni wieków na całym świeci, tworzy ogromną różnorodność odmian. Barwa ich kwiatów waha się od śnieżnej bieli do głębokiego burgundowego odcienia. Bardzo łatwo jest stworzyć z nich piękną kompozycję kolorystyczną, ponieważ większość tworzy kwiaty w spektrum kolorów magenta. Jakby ich ze sobą nie zestawić, wszystkie do siebie pasują i wzajemnie się uzupełniają.

Najbardziej imponujące jest to, że piwonie chińskie obejmują wszystkie znane wśród piwonii formy kwiatów. Od tych o pojedynczych płatkach, do tych pełnych, gęstych i gigantycznych kul. Na łodydze może być nawet 5 kwiatów, co w połączeniu z ich wielkością zmusza nas do stosowania podpór, ponieważ często pod ich ciężarem lądują na ziemi. Odmiany o mniejszych i bardziej przypominających anemony kwiatach, radzą sobie z utrzymaniem ich w pionie.

Piwonie chińskie z uwagi na ich efektowne kwiaty były najczęściej hodowane na kwiat cięty.

Piwonie chińskie osiągają zwykle od 65 do 95 cm wysokości i szerokości. Jest również pewna zależność. Im wyższa odmiana, tym dół krzewu jest mniej ulistniony i potrzebna będzie mocniejsza podpora dla kwiatów i na odwrót. Im niższy krzew piwonii, tym gęstsze ulistnienie i delikatniejsza podpora lub jej brak.

Barwa kwiatów nie ogranicza się tylko do spectrum koloru magenta. Przybliżmy ten wątek troszkę bardziej:

Odmiany w kolorze białym, bladoróżowym i różowym są zazwyczaj najmocniej pachnące. Barwa określana jako magenta waha się od bardzo ciemnego różu do fioletowoczerwonej barwy.

Czerwone piwonie często klasyfikowane są jako czarne i są to odmiany o najciemniejszych kwiatach.

Wielobarwne piwonie są kombinacją dwóch lub trzech kolorów.

Mało popularne, ale równie piękne są piwonie o zielonej barwie kwiatów.

W sprzedaży występują również piwonie o żółtych kwiatach, ale są one dość blade i słabe. Do tej grupy zaliczane są również te o kremowym kolorze. Intensywne żółcie występują tylko w krzyżówkach i piwoniach drzewiastych.

Czerwone kwiaty występują u krzyżówek gatunków matecznych.

Koralowe barwy również powstają w wyniku krzyżówek i często po rozkwitnięciu blakną do kremowej barwy.

Ciekawe odmiany piwonii chińskiej:

Piwonia lekarska

Piwonia lekarska jest bardzo podobna do piwonii chińskiej. Jest geofitem, czyli posiada sezonową część nadziemną, która zamiera na zimę i, tak jak piwonia chińska wiosną ponownie wyrasta z pączków podziemnych. Posiada duże pełne lub półpełne kwiaty, których barwa zazwyczaj waha się od różowej, purpurowej i fioletowej aż po czerwień. Sam krzew dorasta do około 80 cm wysokości i podobnej szerokości. Cała roślina jest trująca, jednak składniki zawarte w jej korzeniach, kwiatach i nasionach w odpowiedniej ilości używane są w lecznictwie. Już od średniowiecza znane były jej właściwości wymiotne i przeczyszczające. Wierzono również, że roślina ma właściwości magiczne i odstraszające demony.

Wymagania siedliskowe mają również podobne do piwonii chińskich, nie lubią przesuszania i zalewania, a podłoże do ich uprawy powinno być umiarkowanie wilgotne, żyzne i przepuszczalne o lekko kwaśnym lub lekko zasadowym odczynie.

Wykorzystywana jest również w kompozycjach ogrodowych, na rabatach bylinowych i na kwiat cięty.

Piwonia delikatna – koperkowa

Ta piwonia znacznie różni się od swoich kuzynek. Osiąga mniejsze rozmiary, bo ok. 60 cm, a to, co wyróżnia ją najbardziej, to kształt liści. Te bowiem przypominają liście kopru. Jej złożone z 8 płatków czerwone i kuliste kwiaty pięknie kontrastują z ich tłem. Wymaga słonecznego stanowiska i lekkiej, przepuszczalnej gleby.

Z powodzeniem można uprawiać ją w ogrodach skalnych. Naturalnie występuje w południowo-wschodniej Europie i rośnie na skalistej oraz piaszczystej glebie. Kwitnienie rozpoczyna w maju i jest całkowicie mrozoodporna. Niestety jest trudno dostępna i rzadko uprawiana w Polsce.

Piwonia drzewiasta – Paeonia drewniejąca

Należy do jednego z trzech gatunków, którego pędy drewnieją, a według niektórych źródeł jako jedyna jest krzewem. Należy do rodziny piwoniowatych. Pochodzi z górskich zalesionych terenów zachodnich Chin i Bhutanu. W Chinach uprawiana jest już od 2000 lat i to właśnie Chińczycy mogą się pochwalić wyhodowaniem pierwszych odmian. Do Europy zawitała dopiero w XVI w.

W Polsce raczej mało rozpowszechniona, ale z roku na rok zyskuje coraz większe grono amatorów. Uprawa piwonii krzewiastej nie jest skomplikowana, a roślina ma podobne wymagania do piwonii zielnej. Należy zapewnić jej słoneczne, ciepłe i osłonięte stanowisko oraz żyzną, umiarkowanie wilgotną, przepuszczalną glebę. Osiąga docelowo zwykle do 3 m wysokości, jednak na takie rozmiary długo się czeka.

Najładniejszy pokrój mają jej kultywary, których pędy mogą być wzniesione, rozłożyste lub przewisające. Wszystkie posiadają jednak piękne, duże, błyszczące i sezonowe liście. Kolor liści w zależności od odmiany może być zielony, lekko szarawy lub czerwonawy, efektownie przebarwiający się jesienią. Największą jej ozdobą są ogromne, pojawiające się w maju kwiaty, których średnica dochodzić może nawet do 15 cm. U odmian ozdobnych przeważnie są pełne, a ich kolor może być biały, żółty, w szerokiej gamie różów, purpury i czerwieni. Dodatkowym atutem kwiatów oprócz ich bezsprzecznej urody, jest ich piękny zapach. Jest to roślina mrozoodporna, chociaż jej szczepione okazy powinno się okrywać przez pierwszych kilka lat. Rośnie dość wolno, dlatego nie wymaga specjalnego cięcia.

Jak wybrać miejsce dla piwonii zielnej?

Piwonie są roślinami, które nie lubią przesadzania, dlatego musimy dobrze przemyśleć, w którym miejscu w ogrodzie chcemy je posadzić. Potrzebują one sporo miejsca. Powinniśmy zapewnić jej przestrzeń o średnicy minimum 90 cm i w takim też rozstawie powinny być sadzone w większych grupach. Piwonia, aby pięknie kwitła i zachwycała swoją efektownością, wymaga słonecznego stanowiska. Im więcej światła jej zapewnimy, tym więcej kwiatów wytworzy. Na zacienionym stanowisku dojrzewanie kwiatów zajmie więcej czasu i nie zdąży ona zakwitnąć.

W jakiej glebie należy sadzić piwonie i jak je sadzić?

Piwonie są dość wymagającymi roślinami. Należy zapewnić im żyzną, dobrze zdrenowaną glebę o umiarkowanej wilgotności. W zależności od gatunku powinna mieć odczyn od lekko kwaśnego, poprzez obojętny do zasadowego. Gleba nie może być ani piaszczysta, ani gliniasta. Gleba piaszczysta szybko wysycha, gleba gliniasta zaś zatrzymuje zbyt dużo wody, dlatego w takich przypadkach powinniśmy odpowiednio przygotować podłoże. Jak to zrobić? Najlepszą mieszanką będzie glina, piasek i kompost – mieszamy trzy części kompostu, dwie części piasku i jedną część gliny. Przy sadzeniu musimy również pamiętać o drenażu ułożonym na dnie wykonanego wcześniej dołka. Pamiętajmy, że piwonie nie lubią tzw. mokrych stóp. Dlatego unikajmy obniżeń terenu i miejsc, w których woda długo się utrzymuje. Nawet najlepiej przygotowane podłoże nie uchroni rośliny przed gniciem korzeni, jeśli w miejscu uprawy będzie zbierać się woda. Należy unikać również sadzenia piwonii blisko zraszaczy i systemów nawadniających. Kwiaty niektórych odmian są na tyle duże, że w czasie kwitnienia pędy nie są w stanie utrzymać ich w pionie. To samo tyczy się wiatru, dlatego warto sadzić piwonie wzdłuż jakichś stojaków lub zastosować specjalne podpory w kształcie koła i najlepiej, gdyby miały w środku kratkę. Takie podpórki kładzie się jeszcze wiosną na glebie tak, aby pędy przeszły przez oczka siatki. Później jeszcze przed kwitnieniem należy podnieść podpórkę i mocno osadzić ją na palikach w gruncie. Zabezpieczy ona roślinę przed obłamaniem.

Kiedy sadzić piwonie?

Najlepszym terminem sadzenia tych bylin jest jesień, szczególnie jeśli chodzi o sadzenie kłączy. Można jednak sadzić je również wiosną. Nie musimy martwić się niskimi temperaturami. Możemy sadzić kłącza, jak tylko ziemia rozmarznie na tyle, aby zrobić w niej dołek. Piwonie potrzebują zimowego odpoczynku i niskich temperatur. Byliny te są na nie odporne , jednak spośród gatunków, które można uprawiać w naszym kraju, okrycia wymagają jedynie szczepione piwonie drzewiaste, które z wiekiem nabierają odporności. Po otrzymaniu kłączy w czasie trwania mrozów powinniśmy je przechować w lodówce. Pamiętajmy, aby nie zalewać ich wodą. Piwonie uprawiane w pojemnikach można sadzić od wiosny do jesieni. Sadzone latem należy pilnować z podlewaniem. Często zdarza się, że po posadzeniu pędy i zawiązane już pączki zaczynają zasychać. Nie jest to odosobniony przypadek i jest to dość normalne. Nie musimy się jednak martwić, kłącze pozostaje żywe i wiosną na pewno wypuści młode pędy.

Jak głęboko sadzić kłącza?

Ani za płytko, ani za głęboko. W cieplejszych rejonach wystarczy przykryć je cienką warstwą gleby, zaś w chłodniejszych warstwa gleby powinna być grubsza. Przeważnie jest to między 3 a 5 cm. Sadząc piwonię pamiętajmy, aby przestrzenie między korzeniami były wypełnione ziemią. Można sobie w tym pomóc, dolewając wody do zagłębienia.

Czy piwonie można hodować w pojemnikach?

Piwonie nie nadają się do uprawy w pojemnikach, jednak w przypadku podwyższonych rabat, przy zapewnieniu im odpowiedniego drenażu i podłoża, ich uprawa może się udać. Im większą przestrzeń zapewnimy korzeniom, tym lepiej. Pojemniki powinny mieć minimum 30 cm głębokości i 120 cm szerokości. Do podwyższonych rabat i dużych donic przygotowujemy podobną mieszankę gleby, która zastała już wcześniej opisana, czyli: trzy części kompostu, dwie części piasku i jedna część gliny. Możemy również użyć ziemi kwiatowej z dodatkiem kompostu. Pamiętajmy również, że piwonie w donicach powinny pozostać na zewnątrz w czasie zimy. Nie możemy dopuścić, aby zbierała się w niej woda. Nawet gdy ta pozostanie w warstwie drenażu i zamarznie, będzie blokowała odpływ wilgoci w cieplejsze i deszczowe dni. A takich nie brakuje w ostatnich latach w naszym kraju zimą. Piwonie to kwiaty ogrodowe, które nie lubią przesadzania i nie zalecamy ich uprawy przez kilka lat w pojemniku a później przesadzania do gruntu. Jest to wtedy ogromny stres dla rośliny i na pewno nie wpłynie to dobrze na jej wygląd ani na rozwój.

Przesadzanie piwonii zielnej

Decydując się na przesadzenie piwonii zielnej jesienią, zaczynamy od przycięcia łodyg, tak jak przy jesiennych porządkach. Gdy chcesz przy okazji rozmnożyć roślinę, przed przycięciem policz łodygi i planuj z wyprzedzeniem. Na każde 3 do 5 łodyg uzyskujesz w przybliżeniu jedną nową sadzonkę. Do podważenia piwonii najlepiej wykorzystać widły ogrodnicze przeznaczone do kopania. Wbij widły i spulchnij glebę w odległości ok. 20 cm wokół rośliny i zacznij ją delikatnie podważać, aż będziesz w stanie wyjąć całą karpę z gleby. Teraz albo posadź ją w docelowym, przygotowanym wcześniej miejscu, albo przygotuj ją do podziału. Pamiętaj, wszystkie czynności wykonuj delikatnie, aby nie uszkodzić korzeni. Regeneracja w przypadku uszkodzenia zajmuje więcej czasu, a co za tym idzie, wytworzenie kwiatów będzie opóźnione.

Jak rozmnażać piwonie zielne?

Najprostszym i najefektywniejszym sposobem zapewniającym nam szybkie uzyskanie kwiatów jest podział kłączy. W ten sposób mamy również pewność, że sadzonka będzie powtarzać cechy rośliny matecznej, w przeciwieństwie do wysiewu nasion. Przy wysiewie nie mamy takiej gwarancji.

Jak prawidłowo wykonać podział bryły korzeniowej? Bryła korzeniowa składa się z kilku części, a mianowicie z grubych korzeni bulwiastych, z cienkich korzeni włóknistych, z korony je łączącej i z pączków, z których rozwinie się łodyga. Musimy tak przeciąć koronę, aby każda sadzonka posiadała wszystkie wymienione wcześniej części. Należy je dzielić tak, aby każda miała przynajmniej 3 lub 5 pączków. Przed podziałem bryły warto ją opłukać wodą, aby wszystkie części były dobrze widoczne i aby przy podziale wyeliminować ryzyko uszkodzenia.

Pielęgnacja piwonii bylinowych — kiedy nawozić i przycinać piwonie?

Piwonie wymagają żyznej gleby, dlatego należy je systematycznie nawozić. Pierwszy raz nawozimy je wiosną, a drugi raz po przekwitnięciu. Najlepszym nawozem będzie kompost, który rozsypujemy wokół rośliny i w pewnej odległości od sadzonki, a mianowicie ok. 30 cm. Można również nawozić je nawozami do roślin kwitnących. Piwonie przycinamy jesienią, gdy liście wyglądają już nieestetycznie. Często przy wzmożonej wilgotności na liściach pojawiają się również plamy lub choroby grzybowe, dlatego powinniśmy usuwać całą część nadziemną, aby nie pozostała na zimę przy roślinie. O chorobach atakujących piwonie przeczytasz w innym naszym artykule:

Piwonia — Choroby i szkodniki — jak zapobiegać i zwalczać.

Piwonie to rośliny mrozoodporne i kwitnące na tyle późno, że niskie temperatury nie zagrażają pączkom kwiatowym. Wiosną jednak, gdy pędy zaczynają wychodzić z ziemi, a zapowiadane są niskie temperatury, możemy je okryć, aby nie uległy uszkodzeniu. Pamiętajmy jednak, aby okrywa nie dotykała rośliny. Może to zrobić większej szkody niż pożytku.

Ostatnią rzeczą, o jaką trzeba dbać, jest podlewanie w czasie suszy. Podlewać należy również po posadzeniu, aby ułatwić im ukorzenienie się.

Jeśli chcemy wykorzystać automatyczne nawadnianie na rabatach z piwoniami, musimy pamiętać, aby raczej nie korzystać ze zraszaczy, które moczą całą roślinę, co jest bardzo niewskazane. Najlepszym sposobem automatycznego nawadniania w ich przypadku będą kroplowniki, które doprowadzają wodę wokół rośliny.

Piwonie z roku na rok tworzą coraz większą kępę, a pędy wyrastają coraz dalej od jej środka. Nie powinno się zatem stosować grubego ściółkowania ani włókniny tłumiącej chwasty. Jak zatem ograniczyć występowanie chwastów? Jednym ze sposobów jest rozkładanie co roku cienkich warstw kompostu, oczywiście pamiętając, aby nie kłaść go bezpośrednio na roślinę. Innym sposobem może być posadzenie pod piwoniami cebulek wiosennych kwiatów jak krokusy i miniaturowe żonkile. Kwitną one wcześniej, nie konkurują z piwoniami i ograniczają występowanie chwastów.

Kwiat cięty — jak i kiedy ciąć piwonie?

Piwonie idealnie nadają się na kwiat cięty. Wykorzystywane są we wszelakiego rodzaju kompozycjach florystycznych. W ostatnich latach są szczególnie popularne w kompozycjach ślubnych. Ich piękne pastelowe, pełne kwiaty wspaniale wpasowują się w stylistykę ślubną. Kwiaty do wazonu tniemy jeszcze przed ich rozwojem, należy jednak wybrać odpowiedni moment. Jeśli zetniemy je za wcześnie, kwiaty się nie rozwiną. Jeśli za późno, nie utrzymają się długo, dlatego obserwujmy pąki i pozwólmy, aby zielona osłonka otworzyła się na tyle, żeby widoczny był już kolor płatków. Możemy wtedy przenieść je do domu, gdzie jest chłodniej. Kwiaty rozwijają się w warunkach domowych wolniej niż w ogrodzie. Piwonie po cięciu możemy, co ciekawe, przechować przez kilka tygodni w lodówce. Nawet po kilku tygodniach, włożone do wody, rozkwitną. Wymaga to jednak wprawy. Są tak piękne, że warto spróbować i w odpowiednim czasie ściąć je, przechować i móc cieszyć się dłużej ich wyglądem.

Dlaczego piwonia nie kwitnie?

Piwonie wymagają czasu. Tak jak już wcześniej wspomnieliśmy, kwiaty piwonii bylinowej potrzebują przynajmniej 3 lat po posadzeniu w nowym miejscu do wytworzenia kwiatów. Zdarza się jednak, że piwonia nie kwitnie po tym czasie lub przestaje wytwarzać kwiaty po kilku latach obfitego kwitnienia. I pomimo pięknych zielonych liści, to, za co kochamy te kwiaty, nie pojawia się. Dlaczego?

Przyczyn może być kilka:

Ściółkowanie — piwonie są wrażliwe na głębokość sadzenia. Ściółkując powierzchnię gleby wokół piwonii, pamiętajmy, aby nie układać ściółki bezpośrednio na roślinie. To samo tyczy się mulczowania gleby. Roślina zakrywana regularnie ściółką czy kompostem, będzie tym samym na większej głębokości. Jej oczka wyrastające na szczycie karpy potrzebują zimowego chłodu. Gdy posadzimy ją zbyt głęboko lub w wyniku naszych prac w ogrodzie przykryta zostanie grubszą warstwą, po prostu nie zakwitnie. Gdy kwiaty się nie pojawią, rozgarnij ziemię, uważając, aby nie wyłamać pączków. Jeśli okaże się, że rzeczywiście rośnie zbyt głęboko, powinniśmy ją przesadzić i podnieść. Przesadzanie najlepiej przeprowadzić jesienią. Pamiętajmy, że po przesadzeniu piwonie potrzebują roku na regenerację.
Światło — kolejną możliwą przyczyną braku kwiatów jest nieodpowiednie nasłonecznienie. Z biegiem lat otaczające je rośliny mogły się rozrosnąć i za bardzo ją zacieniają. Powoduje to zmniejszenie ilości wytwarzanych przez nią kwiatów, aż do całkowitego zaprzestania kwitnienia. Im więcej słońca, tym więcej kwiatów będzie na roślinie, dlatego w takim wypadku warto rozważyć przesadzenie rośliny lub, jeśli to możliwe, ograniczenie rosnących wokół innych roślin.
Woda — brak kwiatów może być również spowodowany brakiem lub nadmiarem wody. Rywalizacja korzeni roślin rosnących w niewielkiej odległości od siebie, zmiana zagospodarowania terenu powodująca odprowadzenie wody lub wprost przeciwnie, powodująca jej stagnowanie w okolicy piwonii. W tym wypadku również powinniśmy pomyśleć o przesadzeniu jej w inne miejsce.