Wykorzystanie paproci w ogrodzie, razem z naturalnymi elementami takimi jak kamienie, konary pokryte mchem, łączenie z innymi roślinami kochającymi cień, to idealne rozwiązanie. Paprocie w ogrodzie, mogą być jedynie dodatkiem do kompozycji, ale równie dobrze mogą być rośliną przewodnią kompozycji, w której inne rośliny będą tylko dopełnieniem ich piękna. Paproć jest jednym z podstawowych elementów wykorzystywanych pod koronami drzew. Któż nie słyszał też o legendarnym kwiecie paproci, którego poszukiwano jak św. Graala w noc przesilenia letniego.
Co ciekawe, na całym świecie jest około 11 tysięcy gatunków paproci i stanowią one 2% wszystkich współcześnie występujących roślin naczyniowych. Jest to jednak tylko część całej ich historii. Występują one bowiem na kuli ziemskiej od milionów lat i mając na uwadze to, że mogło ich być nawet ponad milion, to te jedenaście tysięcy gatunków to niewielka liczba.
Najbardziej zróżnicowane są w strefie międzyzwrotnikowej. Najczęściej występują tam na terenach podmokłych i w rejonach górzystych. Ich zasięg jest tak rozległy, że spotkać je można od siedlisk tropikalnych aż do Arktyki. Od terenów pustynnych po bagna. Jedynym kontynentem, na którym ich nie spotkamy, jest Antarktyda.
Jak wygląda paproć?
Zasadniczo paprocie są dzikimi roślinami, które w przeciwieństwie do np. funkii nie zostały hybrydyzowane w warunkach ogrodowych. Mają piękne liście, które zależnie od gatunku lub odmiany mogą mieć różny kształt. Od tych najpospolitszych i najbardziej rozpoznawalnych, zielonych, wyrastających na długich ogonkach, złożonych i mocno powcinanych, do tych o szablastych liściach lub tych o niesamowitych barwach.
Paprocie ogrodowe tworzą przeważnie kępiasty pokrój, niekiedy nawet puszysty. Dają efekt objętości, na której nam zależy.
Chcąc rozpocząć uprawę paproci ogrodowych, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na ich wielkość. Osiągają bowiem od kilku cm, do nawet 2 m wysokości.
Możemy również spotkać się z gatunkami, których liście są w pełni zimozielone.
Tak wielkie zróżnicowanie form, odcieni zieleni i nie tylko, daje nam wiele możliwości do uzyskania spektakularnych efektów.
Ciekawe gatunki i odmiany paproci:
NARECZNICA CZERWONOZAWIJKOWA — Dryopteris erythrosora
To jedna z piękniejszych paproci. Jej charakterystyczną cechą jest miedziane zabarwienie młodych liści, które z czasem zielenieją. Są one pierzaste i błyszczące. Dorasta do 70 cm wysokości i 60 cm szerokości. Preferuje podłoża o kwaśnym odczynie. Można ją spotkać również w odmianie COMPACT, która osiąga ok. 50 cm wysokości.
NARECZNICA CHAMPIONA — Dryopteris championii
To duża paproć osiągająca w naturalnych warunkach nawet 90 cm wysokości. Posiada wyprostowany pokrój i ciemnozielone błyszczące liście. Młode liście pojawiają się dość późno, bo w maju, a nawet w czerwcu. W naturalnym środowisku można ją spotkać na suchszych stanowiskach. Wymaga kwaśnego podłoża. Ze względu na jej wysokość sprawdzi się jako tło dla innych roślin.
PAPROTNIK KOLCZYSTY — Polystichum aculeatum
Jest to jeden z naszych rodzimych gatunków paproci. Okazy dziko rosnące znajdują się pod całkowitą ochroną. Posiada skórzaste i zimozielone liście, podwójnie pierzaste, skórzaste i błyszczące. Dorasta do 100 cm wysokości. Jest niesamowicie efektowna. Preferuje lekko zasadowe podłoże, choć poradzi sobie również w lekko kwaśnym.
PAPROTNIK LŚNIĄCY —Polystichum rigens
To niewielka, osiągająca 40-50 cm wysokości paproć, posiadająca piękne ciemnozielone i błyszczące liście, mające skórzastą fakturę. Listki są mocno powcinane, ostro zakończone. Jej liście są zimozielone, dlatego powinna być sadzona w miejscach osłoniętych. Wymaga lekko kwaśnej gleby. Przy dobrym nawodnieniu wytrzyma większą ilość światła w ciągu dnia.
PAPROTNIK SZCZECINKOZĘBNY HERRENHAUSEN —
Polystichum setiferum Herrenhausen
To następna wysoka paproć, dorastająca do 100 cm wysokości. Posiada jedne z ładniejszych liści, które są ażurowe i delikatne. Listki są dodatkowo błyszczące i ząbkowane. Tworzy piękną i zwartą kępę. Preferuje zasadowe podłoża. Jest jedną z tych odmian, które wytrzymują większe nasłonecznienie.
PAPROTNIK SZCZECINKOZĘBNY CONGESTUM — Polystichum setiferum Congestum
To niewielka i – co najważniejsze – zimozielona paproć. Osiąga zaledwie 30 cm wysokości i od 30 do 50 cm szerokości. Posiada miękkie, pojedynczo lub podwójnie pierzaste piłkowane listki, które są bardzo gęsto ułożone wzdłuż osi liścia. Jest tolerancyjna co do pH gleby. Preferuje stanowiska półcieniste.
PIÓROPUSZNIK WSCHODNI —
Matteuccia orientalis
To duża i ekspansywna paproć wytwarzająca długie i sztywne liście, które osiągają do 60-80 cm długości. Liście mają soczystozieloną barwę. Preferuje gleby o odczynie od kwaśnego do obojętnego oraz cieniste lub lekko zacienione stanowiska. Jest dość wrażliwa, dlatego powinniśmy okrywać ją na zimę. Stroisz z gałęzi drzew iglastych będzie wystarczającą ochroną.
JĘZYCZNIK ZWYCZAJNY — Asplenium scolopendrium
To kolejna ciekawa i zimozielona paproć, która posiada długie lancetowate liście. Mają one lekko pofalowane brzegi i ciemnozieloną barwę. Po spodniej stronie znajdują się zarodniki, które dojrzewają od lipca do września. Paproć dorasta do 40-60 cm wysokości. Preferuje gleby o odczynie od obojętnego do zasadowego.
Jakie wymagania ma paproć?
Paprocie preferują żyzną, próchniczą, przepuszczalną glebę, która powinna być stale wilgotna. Szczególnie latem powinniśmy na to zwrócić uwagę i w razie występowania długotrwałych susz należy je podlewać. Ważne jest to ze względu na ich płytki system korzeniowy. Gleba powinna mieć również lekko kwaśny bądź obojętny odczyn, chociaż poziom pH gleby może być kwestią indywidualną. Niektóre gatunki paproci, jak np. paprotka zwyczajna, są wybitnie kwaśnolubne, języcznik zwyczajny natomiast preferuje gleby wapienne. Zapewniając im odpowiednie warunki, będziemy mieć pewność, że będą zdrowo rosły.
Kolejną rzeczą, o której absolutnie nie możemy zapomnieć, jest cień. Paprocie wymagają pełnego cienia lub stanowisk o lekkim zacienieniu, chociaż niektóre radzą sobie dość dobrze również z popołudniowym słońcem. Powinniśmy zwrócić uwagę na ich osłonę przed wiatrem, który może łamać długie liście lub za bardzo je wysuszać.
Sadzenie paproci
Przy sadzeniu paproci szczególną uwagę musimy zwrócić na glebę, ponieważ powinniśmy obsypać sadzonkę we wcześniej przygotowanym dołku podłożem najbardziej przypominającym to, w którym rosła do tej pory, aby zminimalizować szok przy zmianie otoczenia. Paprocie mają dość delikatne korzenie, dlatego nie powinniśmy zbyt mocno przy nich manewrować. Przy przesadzaniu większych okazów dobrym rozwiązaniem jest skrócenie liści o połowę. Po posadzeniu należy je obficie podlać i w pierwszym roku od posadzenia pilnować, aby gleba za bardzo nie przesychała.
Nawożenie paproci
Paprocie nie są wymagające, jeśli chodzi o nawożenie. Poradzą sobie, rosnąc w ogrodzie bez jakiejkolwiek pomocy w postaci nawozów mineralnych, o ile zapewnimy im odpowiednią glebę już podczas sadzenia. Jedynym składnikiem, jaki można im dostarczać co roku wiosną, jest fosfor, zawarty np. w mączce kostnej, który jest niezbędny do odpowiedniego wzrostu i rozwoju szczególnie łodyg i liści, biorąc udział w procesie fotosyntezy. Nadmiar nawozu mineralnego może powodować zbyt bujny ich wzrost, który niepotrzebnie osłabia liście.
Paprocie sadzone w donicach wymagają jednak lekkiego nawożenia, najlepiej nawozami płynnymi, które możemy stosować od marca do sierpnia. Oczywiste wszak jest, że nie mają one dostępu do tylu składników pokarmowych, jak te, rosnące w gruncie.
Jak pielęgnować paprocie w ogrodzie?
Oprócz podlewania i ewentualnego nawożenia powinniśmy usuwać w sezonie wegetacyjnym liście, na których pojawiły się zaschnięte plamy w wyniku suszy czy nadmiernego nasłonecznienia. Jest to jednak zabieg wyłącznie poprawiający ich wygląd estetyczny.
Przy nadmiernej wilgoci możemy obserwować pojawianie się chorób grzybowych i w tym wypadku należy nie tylko usunąć porażone liście, ale także zastosować odpowiednie fungicydy.
O szkodniki nie musimy się raczej martwić. Paprocie to naprawdę wdzięczne i praktycznie bezobsługowe rośliny, które obecnie są bardzo poszukiwane, ze względu na tempo naszego życia.
Większość paproci uprawianych w naszym kraju jest odpornych na niskie temperatury i, tak jak już wcześniej wspomniałam, możemy uprawiać gatunki o liściach zimozielonych, jak np. paprotnik szczecinkozębny. Nie powinniśmy usuwać zaschniętych liści z gatunków, których część nadziemna zamiera na zimę. Liście te lepiej pozostawić na okres zimowy, co dodatkowo je zabezpieczy, a oczyszczanie pozostawiamy do wiosny.
Dobrze jest również podsypać je korą lub mulczowanymi liśćmi. Taka ściółka zminimalizuje utraty wody.
Rozmnażanie paproci
Najprostszym sposobem rozmnażania paproci jest podział ich kępy. Podziału dokonujemy raczej wiosną, w czasie gdy roślina jeszcze nie zaczęła wypuszczać liści. Nie musimy się wtedy martwić, że je połamiemy. Bryłę korzeniową tniemy ostrym nożem, zapewniając każdej sadzonce po kilka liści, które wyglądają w tym okresie jak puszyste owłosione ślimaczki. Sadząc powstałe w ten sposób sadzonki, uważajmy, aby nie zakryć ich zbyt grubą warstwą gleby, ponieważ będą miały problem ze wzrostem.
Autor: inż. Karolina Golenia
