Funkie to jedne z najpopularniejszych bylin ozdobnych ostatnich lat, które potrafią oczarować w czasie wegetacji. Popularne szczególnie ze względu na ich niesamowite, piękne i barwne liście. Odmian funkii jest tak wiele, że można byłoby stworzyć efektowną kompozycję jedynie z tego gatunku. Można tylko żałować, że nie są zimozielone. Dobrą wiadomością jest jednak to, że czas działa na korzyść tej rośliny. Jest to gatunek wieloletni i w jednym miejscu potrafi rosnąć 50, a nawet sto lat! Z roku na rok, wytwarza coraz to więcej liści, kępa staje się coraz większa, a my mamy w ogrodzie niekiedy masywną górę, ogromnych liści. Ich kępy bowiem w zależności od odmiany są miniaturowe, karłowe bądź olbrzymie, osiągające ponad metr wysokości. Co jest w nich tak przyciągającego?
Ogólne informacje o hostach
Hosta jest to rodzaj roślin, który należy do rodziny szparagowatych i obejmuje swoim zasięgiem kilkadziesiąt gatunków i powstałych na przestrzeni lat hybryd. Pochodzi ona z terenów Azji Wschodniej, a mianowicie Chin, Japonii, Korei i Rosji. Nazwa rodzajowa (łacińska) hosta pochodzi od austriackiego botanika i lekarza Nicolausa Hosta. Niektóre z gatunków zostały introdukowane do Ameryki północnej i Europy.
Do gatunków dzikich należą:
- Hosta plantaginea — Funkia babkolistna
- Hosta ventricosa — Funkia rozdęta
- Hosta longipes — Funkia długoszypułkowa
- Hosta clausa — Funkia clausa
- Hosta capitata — Funkia główkowata
- Hosta sieboldiana — Funkia sina
- Hosta sieboldii — Funkia Siebolda
Sama sytematyka rodzaju hosta jest dość skomplikowana i trudna ze względu na jej długą historię. Hosta uprawiana jest w Japonii już od VIII wieku. Oprócz hodowanych umyślnie hybryd, mamy tam do czynienia również z wieloma naturalnymi mieszańcami międzygatunkowymi. Niektóre z nich uzyskały na przestrzeni lat rangę gatunków, a niektóre z gatunków zostały uznane za synonimy. Z takimi synonimami możemy spotkać się również w naszym kraju, np.:
- Hosta albomarginata = Hosta sieboldii
- Hosta fortunei = Hosta sieboldiana
Do Europy z Chin sprowadzone zostały pod koniec XVIII wieku, a z Japonii w XIX wieku. Dopiero w drugiej połowie XX wieku ich uprawa przeżyła gwałtowny i owocny rozwój, a pod koniec XX wieku znaliśmy już ponad 1000 odmian różniących się od siebie kształtem, wielkością, kolorem, zabarwieniem liści i ich teksturą, czasem barwą kwiatów i intensywnością ich zapachu.
Jak wygląda funkia — hosta?
Funkia to kępiasta bylina o pokroju kopulastym. W zależności od odmiany osiąga od kilku centymetrów wysokości i szerokości do ponad 100 cm wysokości. Jest to roślina wieloletnia, mogąca rosnąć w jednym miejscu przez wiele lat. Z tego względu dojrzałość gatunkową, charakterystyczne cechy odmiany i docelowe wysokości osiągają dopiero po 6-9 latach od posadzenia.
Przykłady odmian od najniższej do najwyższej:
Posiada odziomkowe liście ułożone skrętolegle, z wyraźnym długim ogonkiem, który w przekroju jest zaokrąglony. Blaszki liściowe są całobrzegie, często pofalowane, kształtem przypominające serce. Mogą one być również okrągłe i szerokie lub lancetowate i długie. Niektóre odmiany mają gładką powierzchnię liści, na innych zaś możemy obserwować mocno zarysowane żyłkowanie, które powoduje, że liść ma wręcz gofrowaną powierzchnię. Najbardziej dekoracyjny jest jednak ich kolor, który zmienia się w czasie okresu wegetacyjnego. Może on być jasnozielony, ciemnozielony, zielony z białym środkiem lub brzegami. W połączeniu z zielenią oprócz białego rysunku na liściach możemy spotkać różne odcienie żółci lub szarości, a niektóre odmiany mają wręcz niebieską barwę. Szara i niebieska barwa to wynik pokrycia liści woskowym nalotem. W rzeczywistości są one zielone. Wybarwienie liści zależy od wielu czynników, a mianowicie słońca, nawodnienia i nawożenia gleby.
Ciekawe odmiany o barwnych liściach:
Ciekawe jest również to, że funkie zmieniają barwę w czasie sezonu wegetacyjnego. Zdarza się, że odmiany o barwnych, białozielonych liściach, wiosną są całkowicie zielone, a rysunek na liściach pojawia się później. Następną ciekawostką jest to, że stosuje się 5-stopniową skalę intensywności, jeśli chodzi o odmiany o niebieskich liściach. Wysoka temperatura i większe nasłonecznienie powoduje szybszą zmianę koloru na zielono, przy odmianach, które wiosną są białe. Najpiękniejsze barwy otrzymujemy sadząc funkie na stanowiskach w cieniu i półcieniu, choć to też zależy od odmiany.
Dodatkowym atutem funkii są kwiaty. Pojawiają się one latem, przeważnie od lipca do września. Kwiaty wszystkich gatunków są podobne do siebie, a zebrane są w kwiatostany w postaci grona, skierowane często w jedną stronę. Kwiatostan wyrasta na długich głąbikach, wyższych od liści. Kwiaty host mają kształt rurkowaty, dzwonkowaty lub lejkowaty, złożony z sześciu listków okwiatu. Ich barwa może być biała, niebieskofioletowa lub fioletowa. Mogą mieć również ciemniejszą nasadę i ciemniejsze linie, a nawet plamki. Zewnętrzna część listków okwiatu/płatków jest wywinięta na zewnątrz. Ze środka wyrasta 6 pręcików wystających z kwiatów.
O tych pięknych bylinach można rozpisywać się do woli, a i tak słowa nie oddadzą ich piękna.
Jakie wymagania ma funkia? Jakie warunki zapewnić funkii, aby pięknie rosła?
Najważniejsze w uprawie funkii jest stanowisko.
Hosty wymagają cienistego lub lekko zacienionego/półcienistego miejsca. Choć słońce jest warunkiem ładnego wybarwienia, typowego i charakterystycznego dla niektórych odmian, może być również przyczyną szybszego starzenia się liści, a nawet ich poparzenia. Wielu znawców tego gatunku potwierdza, że niektóre barwne odmiany nie wymagają bezpośredniego światła do ładnego wybarwienia.
Stanowisko cieniste to takie stanowisko, do którego dociera słońce maksymalnie przez 3 godziny dziennie. Półcieniste stanowisko natomiast jest wystawione na promienie słońca przez 3-6 godzin.
Najbardziej odpowiednim miejscem będzie północna strona budynków lub ta skierowana na północny wschód, ponieważ latem, południowo-zachodnie słońce jest najbardziej piekące i palące.
Dobrym miejscem będzie to pod koronami drzew z wyżej osadzonymi konarami. W miejscach o wystawie południowej mogą sobie poradzić niektóre odmiany, jednak pamiętajmy, aby nie sadzić ich w pobliżu ścian i murów, które również się nagrzewają i oddają ciepło, często niszcząc te rośliny.
Jakiej gleby wymagają funkie?
Następnym ważnym czynnikiem jest gleba, która ma duży wpływ na wielkość rośliny. Wymagają one świeżej, żyznej, próchniczej gleby, dobrze napowietrzonej, o pH na poziomie 6. Przygotowując podłoże do uprawy tej rośliny, powinniśmy zmieszać w proporcjach 1:1:1 — glebę, która znajduje się w miejscu docelowym, z torfem odkwaszonym i kompostem. W przypadku gleb bardziej piaszczystych można dodać jeszcze troszkę gleby gliniastej, która będzie dłużej utrzymywać wilgoć w podłożu.
Podlewanie funkii
Mając na względzie szybkość wzrostu, budowę liści i ich wielkość, musimy zapewnić roślinie dość dużą wilgotność podłoża. Jest ona bardzo ważna do utrzymania ich turgoru, czyli jędrności. Ważne jest, aby podlewać glebę pod rośliną, a nie lać wody bezpośrednio na liście, dlatego sprawdzą się systemy nawadniające, wykorzystujące kroplowniki. Bezpośrednie polewanie liści może powodować spłukiwanie woskowego nalotu, a przy odmianach o jasnym rysunku na liściach utrzymujące się na nich krople mogą zadziałać jak szkło powiększające i powodować poparzenia.
Dobrym sposobem na utrzymanie odpowiedniej wilgoci w podłożu jest stosowanie ściółkowania, które ograniczy transpirację.
Sadzenie funkii w ogrodzie i pojemniku
Funkie z pojemników możemy sadzić przez cały okres wegetacyjny. Może tylko w pełni lata powinniśmy się wstrzymać. Wybierając jednak ten termin, musimy pamiętać o regularnym podlewaniu i utrzymywaniu stałej wilgotności. Dla sadzonek powstałych w wyniku rozmnażania przez podział najlepszym terminem sadzenia będzie wiosna.
Do sadzenia powinniśmy przygotować dołek o głębokości kilka centymetrów większej niż bryła korzeniowa (3-5) i dwa razy od niej szerszy. Rozstawa sadzenia zależy od odmiany, a mianowicie od jej szerokości. Musimy mieć na uwadze docelową wielkość roślin i odpowiednio odsunąć jedną od drugiej. Największe odmiany sadzimy o ok. 90 cm od siebie.
Wkładamy roślinę do dołka i zalewamy niewielką ilością wody, układamy korzenie i dosypujemy wcześniej przygotowaną mieszankę gleby, lekko ugniatając. Pamiętajmy o tym, aby nie pozostawiać między korzeniami przestrzeni z powietrzem.
Funkie możemy również sadzić w pojemnikach, które powinny być odpowiednio duże, a mianowicie powinny mieć ok. 30-45 cm szerokości.
Przy sadzeniu w pojemnikach używamy takiej samej mieszanki jak w przypadku sadzenia w gruncie. Można dodać więcej gliniastego podłoża, które dłużej utrzyma wilgoć.
Niewielkie, karłowe odmiany powinny mieć dodatkowo zapewniony drenaż na dnie donicy. Rośliny sadzone w pojemnikach muszą być regularnie podlewane.
Nawożenie funkii
Oprócz nawodnienia, ważne jest również nawożenie, które powinniśmy przeprowadzać wiosną, jeszcze przed rozwojem liści. Najlepsze do wiosennego nawożenia będą nawozy o dużej zawartości azotu np. popularna Azofoska. Dlaczego? Gdy chcemy uzyskać dużą masę liściową, azot jest do tego niezbędny. Następnym terminem, kiedy powinniśmy nawozić funkie, jest lato, a mianowicie około czerwca. Wtedy warto zastosować nawozy, których składniki pokarmowe są bardziej zrównoważone. Mogą to być nawozy długo działające i dolistne.
Jak pielęgnować funkie?
Hosty są prawie bezobsługowe. Jedynym zabiegiem pielęgnacyjnym, jest usuwanie brzydkich liści, pożółkłych lub poschniętych, oraz usuwanie przekwitłych kwiatostanów. Może się zdarzyć, że funkia zostanie porażona przez chorobę grzybową. W tym wypadku również należy usuwać porażone liście. Jak zapobiegać chorobom grzybowym? Nie wolno przelewać roślin i sadzić ich w miejscach, gdzie występują zastoiska wodne, które sprzyjają rozwojowi tej choroby. Podobnie jak podlewanie górne również temu sprzyja. Aby pozbyć się chorób grzybowych, można zastosować też środki chemiczne o działaniu grzybobójczym.
Trudniejsza do rozpoznania i zlikwidowania jest choroba wirusowa, a mianowicie wirus potocznie nazywany HVX. Może ona długo przetrwać w glebie, a roznoszona jest na kolejne sadzonki poprzez zabiegi pielęgnacyjne, dlatego musimy pamiętać o tym, aby wycinając liście jednej odmiany, odkażać za każdym razem nóż czy sekator, przechodząc do następnej. Wirus przenosi się wraz z sokiem pozostającym na narzędziach, a nawet na naszych dłoniach, przez co dobrym rozwiązaniem będzie również używanie rękawiczek jednorazowych.
Rozmnażanie funkii
Funkie rozmnażać można na dwa sposoby. Pierwszym, sprawdzonym i najprostszym sposobem jest rozmnażanie poprzez podział:
- wyciągamy z gruntu kępę hosty, delikatnie podważając ją dookoła np. widłami ogrodniczymi, dobrze byłoby, żeby roślina była na początku wegetacji, aby widoczne były już na niej stożki wzrostu;
- następnie planujemy, na ile części podzielić kępę – nowa sadzonka powinna mieć minimum od 1 do 3 stożków wzrostu;
- dzielimy je za pomocą sztychówki lub noża, manewrując o ile się da między mięsistymi korzeniami (przy dużych sadzonkach może być to niemożliwe, wtedy po prostu przecinamy kępę, dzieląc ją np. na 4 części);
- po podziale sadzimy sadzonki w docelowych miejscach.
Drugim sposobem rozmnażania funkii jest wysiew nasion, zebranych jesienią. Musimy jednak pamiętać, że sadzonki powstałe w ten sposób w przeciwieństwie do sadzonek powstałych w wyniku podziału nie przenoszą cech matecznych, takich jak kolor liści.
A co, jeśli mamy sadzonkę z jednym stożkiem wzrostu i przez kilka sezonów hosta nie wytwarza nowych pędów? W tym wypadku możemy wiosną obłamać ten pojedynczy stożek, a roślina wytworzy wokół niego nowe pączki i tym samym uzyskamy większą liczbę pięknych liści.
Zastosowanie hosty w ogrodzie
Można spotkać się z określeniem hosta — królowa cienia. Będzie ona idealną rośliną, która w wielu przypadkach rozświetli cienisty zakątek ogrodu. Będzie wspaniałym wypełniaczem na rabatach, a także swego rodzaju zadarnieniem pod koronami drzew. Jest jedną z roślin, która doskonale radzi sobie pod koronami drzew, a zapewniając jej wilgotne podłoże będziemy cieszyć się jej pięknem bardzo długo.
Mnogość odmian dostępnych na rynku pozwala nam na tworzenie niesamowitych, barwnych i efektownych kompozycji.
Ze względu na ich wilgociolubność sprawdzą się do sadzenia w pobliżu oczek i zbiorników wodnych. Sprawdzą się też w nasadzeniach wzdłuż chodników i ścieżek.
Funkia jest rośliną, która pasuje do praktycznie każdego typu ogrodu. Wykorzystywana jest w założeniach naturalistycznych o charakterze leśnym i w ogrodach wiejskich. Znajdzie swoje miejsce również w ogrodach nowoczesnych i tych w stylu japońskim.
Niskie sadzonki będą również ciekawym dodatkiem do ogrodów skalnych.
Ciekawostki związane z hostami
- Hosty wykorzystywane są jako rośliny lecznicze. Niektóre gatunki stosowane są w leczeniu np. zapalenia ucha, gardła, krtani, cewki moczowej, a nawet do uśmierzania bolesnego miesiączkowania czy przy ukąszeniu przez węże.
- Funkie zawierają saponiny steroidowe, sapogeniny, flawonoidy kemferolowe oraz np. hostazyninę, która jest alkaloidem benzylo-fenetylaminowym. Składniki te są charakterystyczne dla roślin z rodziny amarylkowatych.
- W Korei i Japonii, liście niektórych gatunków są gotowane i dodawane do różnych potraw.
- Owadami zapylającymi funkie są trzmiele i pszczoły.
Kolejna dawka niesamowitych odmian funkii - znajdź coś dla siebie i odwiedź nasz sklep
